Obsesif kompulsif bozukluğun (OKB) etiyolojisine yönelik olarak ortaya konan bilişsel modellerden Abartılı Sorumluluk Algısı Modeli, Yanlış Yorumlama Modeli ve Bilişsel Kontrol Modeli günümüzde birçok yönden geçerliliklerini sürdürmektedirler. Erişkin OKB’nda saptanan çeşitli bilişlere vurgu yapan bu modellere göre OKB’de etkin olan altı hatalı değerlendirme ve inanç alanı bulunmaktadır. Bunlar; abartılı sorumluluk algısı, düşüncenin önemsenmesi, düşüncelerin kontrolü, abartılı tehdit algısı, belirsizliğe tahammülsüzlük ve mükemmeliyetçiliktir. Erken yaşlarda OKB tanısı almış olan kişilerde görülen hastalık belirtilerinin obsesyonların saf kompulsiyonlarla seyredebilmesi, belirtilerin kademeli olarak ortaya çıkması ve sinsice ilerlemesi noktalarında ileri yaş OKB olgularında görülen belirtilerden farklılaştığı görülmektedir. OKB’ye ilişkin hatalı değerlendirme ve inanç alanları incelendiğinde düşüncenin önemsenmesinin, belirsizliğe tahammülsüzlüğün ve mükemmeliyetçiliğin erişkinlikte olduğu gibi, çocukluk ve/veya ergenlik dönemlerinde de bulunduğu; ancak, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde görülen abartılmış sorumluluk algısının, düşüncelerin kontrolünün ve abartılı tehdit algısının, erişkinlerde olduğu kadar belirgin ve dikkat çekici olmadığı sonucuna ulaşılmaktadır. OKB belirtilerinin ve bu bozuklukla ilgili olan hatalı değerlendirme ve inanç alanlarının farklı yaş dönemlerinde ayrıştığı noktalar göz önünde bulundurularak erken teşhis ve müdahale yoluna gidilmesi OKB tedavisinin gidişatı için önem taşımaktadır. Bu yazının amacı, OKB etyolojisine yönelik ortaya atılan üç güncel bilişsel modeli ve OKB’nin bilişsel kuramının anlaşılmasını kolaylaştıracak altı hatalı değerlendirme ve inanç alanlarının gelişim dönemleri yönünden kısaca incelemektir.

Anahtar Sözcükler: Obsesif Kompulsif Bozukluk, Anksiyete Bozuklukları, Bilişsel Model, Çocukluk, Ergenlik, Erişkin

Among cognitive models attempting to explain the etiology of Obsessive Compulsive Disorder (OCD), models such as Inflated Responsibility Model, Misinterpretation of Significance Theory and Cognitive Control Model are currently considered to be valid in many aspects in understanding adulthood OCD. Embracing these models that underline various cognitions in adult OCD, the presence of six faulty appraisals and belief domains can be noticed: inflated responsibility; overimportance of thoughts; excessive concern about the importance of controlling one's thoughts, overestimation of threat, intolerance of uncertainty and perfectionism. Previous studies indicated a difference between early onset OCD and late onset OCD with regards to the presence of pure compulsions, insidious onset of symptoms. Examining faulty assessment and belief domains related with OCD reveals that overimportance of thoughts, intolerance of uncertainty and perfectionism is not only limited to adulthood, but also observed during childhood and/or adolescence periods. Nevertheless, inflated responsibility, excessive concern about the importance of controlling one's thoughts and overestimation of threat found in childhood and adolescence period is not as pronounced and striking as observed with adults. Considering the facts that OCD symptoms and related areas of faulty appraisals and belief domains differ amongst various age groups, early diagnosis and intervention will be critical in terms of the course of treatment for obsessive compulsive disorder. The purpose of this review is to briefly examine three current cognitive models proposed for OCD and evaluate six faulty appraisals and belief domains considered to play a role in the understanding of OCD with respect to developmental periods.

Keywords: Obsessive Compulsive Disorder, Anxiety Disorders, Cognitive Model, Childhood, Adolescence, Adulthood